Ο καρκίνος του παχέος εντέρου

και οι πολύποδες συνιστούν τις δύο σημαντικότερες βλάβες του οργάνου. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι αυτές οι δύο οντότητες συσχετίζονται, αποτελώντας διαφορετικά στάδια της ίδιας διαδικασίας (ο καρκίνος στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων προέρχεται από πολύποδα). Εξαίρεση σε αυτό το πρότυπο ανάπτυξης πολύποδα-καρκίνου αποτελεί ο καρκίνος που αναπτύσσεται σε έδαφος κάποιας φλεγμονώδους νόσου του εντέρου.

Είναι συχνή πάθηση ο καρκίνος του παχέος εντέρου;

Είναι ο συχνότερος καρκίνος όλου του πεπτικού συστήματος. Εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα που ακολουθούν το δυτικό τρόπο ζωής και διατροφής. Η νόσος είναι συχνότερη μετά τα 50 έτη με μέση ηλικία εμφάνισης τα 70. Ο συνολικός συσσωρευμένος κίνδυνος για έναν πολίτη του Δυτικού κόσμου να αναπτύξει καρκίνο του παχέος κατά τη διάρκεια της ζωής του πλησιάζει το 6%. Όσον αφορά το φύλο, στου άνδρες είναι ελαφρώς συχνότερος ο καρκίνος του ορθού (τελικό τμήμα του παχέος) ενώ στις γυναίκες είναι συχνότερος ο καρκίνος του παχέος εντέρου.

Η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στον καρκίνο του παχέος εντέρου;

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να ταξινομηθεί βάσει γενετικών θεωρήσεων και κληρονομικότητας σε 3 κατηγορίες:
• Κληρονομική μορφή: αφορά περίπου το 5% των ασθενών. Πρόκειται για ασθενείς οι οποίοι έχουν κληρονομούμενες γονιδιακές διαταραχές. Αυτές οδηγούν στη δημιουργία διαφόρων συνδρόμων με ή χωρίς την παρουσία πολλαπλών πολυπόδων του παχέος εντέρου, που καταλήγουν στην ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου πολύ νωρίς στη ζωή του ατόμου, ακόμη και νωρίτερα από τα 30 έτη και συνοδεύονται από βλάβες και σε άλλα όργανα και συστήματα του οργανισμου (Σύνδρομο Lynch, FAP, Gardner, Turcot, Peutz-Jeghers κ.α.).
• Οικογενής μορφή: αφορά εώς και το 25% των ασθενών. Οι ασθενείς έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό (συγγενείς με κολο-ορθικό καρκίνο), χωρίς όμως να εντάσσονται σε κάποιο από τα γνωστά κληρονομούμενα σύνδρομα. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου είναι υψηλός μεν, χαμηλότερος δε από την κληρονομική μορφή.
• Σποραδική μορφή: αφορά την πλειοψηφία των ασθενών (περίπου 70%). Συνήθως πρόκειται για ασθενείς άνω των 50 ετών. Για την εμφάνιση του καρκίνου στη σποραδική του μορφή ενοχοποιούνται διατροφικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Ποιοί παράγοντες ενοχοποιούνται για τον μη κληρονομικό καρκίνο του παχέος εντέρου;

• Διατροφικοί παραγοντες: τροφή επεξεργασμένη, υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, ασβέστιο και βιταμίνη D.
• Χρόνια φρλεγμονή: η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (ειδικά η ελκώδης κολίτιδα). Ασθενείς με κολίτιδα πλέον των 25 ετών διατρέχουν κίνδυνο καρκίνου σε ποσοστό περίπου 40%.

Μπορεί ο καρκίνος του παχέος εντέρου να προληφθεί;

Εφόσον ακολουθηθεί σωστά ένα πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου, σήμερα είμαστε σε θέση να προλάβουμε τον καρκίνο του παχέος εντέρου ή να τον διαγνώσουμε σε πολύ πρώιμο στάδιο έτσι ώστε η θεραπεία του να είναι απλούστερη, αποτελεσματικότερη και ριζική.
Ο προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει την κλινική εξέταση από εξειδικευμένο ιατρό ξεκινώντας από την ηλικία των 40 ετών, την εξέταση κοπράνων για μικροσκοπική (μη ορατή με το γυμνό μάτι) παρουσία αίματος, την κολονοσκόπηση ξεκινώντας από την ηλικία των 50 ετών (ανάλογα με τα ευρήματα επανάληψη ανά 5ετία ή συντομότερα) και τον πιο τακτικό και στοχευμένο έλεγχο ατόμων υψηλού κινδύνου (άτομα με θετικό οικογενειακό ιστορικό, κολίτιδα κ.α.).

Ποιά είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του παχέος εντέρου;

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αναπτύσσεται βραδέως και συχνά καθυστερεί να προκαλέσει ανησυχητικά συμπτώματα ή σε αρχικά στάδια (οπότε είναι και πιο εύκολο να θεραπευτεί) δίνει συμπτώματα τα οποία συχνά υποεκτιμούνται τόσο από τον ίδιο τον ασθενή όσο και από μη εξειδικευμένο ιατρικό και παρα-ιατρικό προσωπικό.
Η συμπτωματολογία του κολο-ορθικού καρκίνου εξαρτάται από παράγοντες όπως η θέση, η μορφή, η έκταση και η επέκταση του όγκου. Εξαρτάται επίσης από τις ενδεχόμενες επιπλοκές που μπορεί να προκαλέσει ο όγκος, όπως η διάτρηση (τρύπα στο έντερο), η απόφραξη του εντέρου και η αιμορραγία.
Γενικά συμπτώματα που πρέπει να ανησυχήσουν τον ασθενη και να τον οδηγήσουν στην αναζήτηση εξειδικευμένης ιατρικής συμβουλής είναι τα εξής:
• Ανεξήγητη αναιμία
• Παρουσία αίματος στα κόπρανα (ζωηρού ερυθρού χρώματος ή πιο σκουρόχρωμου, αναμεμιγμένο με τα κόπρανα ή όχι)
• Παρουσία βλέννης στα κόπρανα
• Αλλαγή των συνηθειών του εντέρου (διάρροια, δυσκοίλια ή εναλλαγές τους)
• Δυσπεπτικά ενοχλήματα, κοιλιακή δυσφορία και διάταση, κοιλιακός πόνος
• Ψηλαφητή μάζα κοιλίας
• Αίσθημα ατελούς αφόδευσης
• Εμμένουσες και υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του ουροποιητικού μπορεί να οφείλονται σε επέκταση ενός όγκου του παχέος εντέρου στην ουροδόχο κύστη ή τον προστάτη

Πως γίνεται η διάγνωση του κολο-ορθικού καρκίνου;

Κεντρικό ρόλο στη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου έχει η κολονοσκόπηση. Η κολονοσκόπηση δίνει τη δυνατότητα ελέγχου ολόκληρου του παχέος εντέρου, λήψης βιοψιών καθώς και διενέργειας άλλων επεμβατικών πράξεων (ενδοσκοπική αφαίρεση πολύποδα). Στη διάγνωση των παθήσεων του παχέος δεν πρέπει να παραβλέπεται η κολονοσκόπηση, η οποία σήμερα διενεργείται γρήγορα, ανώδυνα (υπό μία μορφή ¨ήπιας¨ αναισθησίας), με ασφάλεια και με τη χρήση υπερσύγχρονων ενδοσκοπικών εργαλείων.

Πως θεραπεύεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;

Μετά τη διάγνωση της νόσου, το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή της αποτελεί η σταδιοποίηση, ο έλεγχος δηλαδή για την επέκταση του καρκίνου στο έντερο, σε γειτονικά όργανα, λεμφαδένες, ή απομακρυσμένα όργανα όπως ήπαρ και πνεύμονες (μεταστάσεις). Η σταδιοποίηση γίνεται συνήθως με αξονική τομογραφία.

Εν συνεχεία η κάθε περίπτωση αναλύεται εξατομικευμένα και διεξοδικά o προεγχειρητικός σχεδιασμός τόσο της επέμβασης όσο και της συνολικής θεραπείας του κάθε ασθενούς, ο οποίος είναι αυτονόητα σημαντικότατος και συμβάλλει στο να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Η επέμβαση γίνεται με βάση αυστηρότατα ογκολογικά κριτήρια, ώστε να επιτευχθεί η ριζικότερη δυνατή εκτομή του όγκου, των λεμφαδένων, των άλλων διηθημένων οργάνων και ενδεχομένως των μεταστάσεων.

Το είδος της επέμβασης εξαρτάται από τη θέση και την έκταση του όγκου.

Οι επεμβάσεις κολεκτομής (εκτομή τμήματος του παχέος εντέρου) μπορούν να γίνουν λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά. Υπάρχουν παράγοντες οι οποίοι μπορεί να αποτρέψουν την ολοκλήρωση της επέμβασης με τις μεθόδους της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής (αιμορραγία, συμφύσεις από παλαιότερα χειρουργεία κ.α.). Σε κάθε περίπτωση, δε θα διστάσουμε να προτείνουμε εξαρχής ή να μετατρέψουμε μία λαπαροσκοπική ή ρομποτική επέμβαση σε ανοιχτή, διότι η ριζικότητα υπερτερεί οποιουδήποτε άλλου οφέλους.

Πότε είναι απαραίτητη η δημιουργία στομίας;

Η στομία ή παρά φύσιν έδρα ή όπως καλείται από πολούς ασθενείς “το σακουλάκι” είναι η εκστόμωση του εντέρου στο δέρμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις με τις κατάλληλες χειρουργικές δεξιότητες και τεχνικές είναι δυνατόν να αποφευχθεί. Όταν ο όγκος βρίσκεται πολύ χαμηλά στο ορθό μπορεί να απαιτηθεί η δημιουργία προσωρινής (προφυλακτικής) ή μόνιμης στομίας. Επίσης σε επείγουσες επεμβάσεις, μπορεί η δημιουργία προσωρινής στομίας να αποτελέσει μία ασφαλή λύση.

Έχουν επιπλοκές οι επεμβάσεις κολεκτομής;

Πρόκειται για επεμβάσεις σημαντικής βαρύτητας. Εκτός από τις τοπικές επιπλοκές στην περιοχή της επέμβασης (από το τραύμα, αιμορραγία, από την αναστόμωση- την επανένωση δηλαδή του εναπομείναντος εντέρου), μπορεί να εμφανιστούν και συστηματικές επιπλοκές (καρδιαναπνευστικό σύστημα, νεφροί) οι οποίες σχετίζονται με την ηλικία και τα άλλα χρόνια νοσήματα, τη γενική δηλαδή κατάσταση του ασθενους προεγχειρητικά.
Κατά την εμπειρία μας, ο ασθενής εξέρχεται της κλινικής ως επί το πείστον εντός 5 ημερών, και είναι σε θέση να ξεκινήσει τις επιπλέον θεραπείες εφόσον αυτές χρειάζονται (χημειοθεραπεία), κανονικά με την πάροδο ενός μηνός.